جنگ‌های ایران و روم (کتاب)جنگ‌های ایران و روم بخشی از کتاب تاریخ جنگ‌ها اثر پروکوپیوس مورخ رومی است و یکی از مهم‌ترین ماخذ تاریخ ایران به شمار می‌رود که توسط آقای محمد سعیدی ترجمه شده است. ۱ - ساختار کتابدر این کتاب دو قسمت از کتاب تاریخ جنگ‌ها که مربوط به تاریخ ایران و متضمن دوره سلطنت انوشیروان و زد و خوردهای او با رومیان است، به سبب اهمیتی که برای تاریخ ایران دارد، ترجمه شده است تا این سند مهم تاریخی در دسترس استفاده اهل تحقیق فارسی زبان قرار گیرد. ۲ - گزارش محتواپروکوپیوس که در جوانی سمت مشاور قضایی و منشی مخصوص بلیزاریوس فرمانده سپاه ژوستینین امپراطور روم را داشت، در همه جنگ‌هایی که سردار مزبور در افریقا با واندل‌ها و ایتالیا با گوت‌ها و در مشرق با ایرانیان کرده است، همراه او بود و حوادثی را که در این کتاب شرح می‌دهد، همه را به چشم دیده است. خود او می‌گوید، اهلیت من در نوشتن تاریخ این دوره بیش از هر کس دیگر بوده است. پروکوپیوس تاریخ «جنگ‌ها» را در هشت کتاب نوشته و عمدتا شرح جنگ‌هایی است که خود شاهد عینی آن‌ها بوده و سه بخش از این تاریخ اختصاص به سه جنگ «ژوستی نی ان» با ایران دارد. بخش‌های دیگر مربوط به جنگ‌های روم با «گوت‌ها» و جنگ‌های شمال آفریقاست. پروکوپیوس در همه جنگ‌هایی که ژنرال «بلی ساریوس» در آن‌ها شرکت داشت، همراه او بود. ۲.۱ - ستایش سربازانبا این که این مورخ کوشیده است تا ضعف رومیان را ظاهر نسازد، در چندین مورد از انضباط و ایستادگی سربازان ایران ستایش کرده و نوشته است؛ سرباز ایرانی بدون تصمیم فرمانده خود، محال است دست به عقب نشینی و فرار بزند. وی درباره تاکتیک واحدهای ارتش ایران نوشته است که ایرانیان تلاش می‌کنند که میدان جنگ را گسترده کنند. آنان پیادگان را در دسته‌های کوچک در سنگرها مستقر می‌کنند و سواران نیز در دسته‌های کوچک و متعدد می‌کوشند که سرباز طرف دیگر را به کمینگاه پیادگان بکشانند و در دست آنان رها سازند. رومیان از این تاکیتیک بیزارند و اصولا از میدان جنگ که گستردگی زیاد داشته باشد، واهمه دارند و.... پروکوپیوس تاریخ جنگ‌ها را به سبک توسیدیدس نوشته است تا هرودوت این مورخ قسمت‌هایی از یادداشت‌های روزانه و خاطرات شخصی که آن‌ها را بدون رعایت ملاحظات تهیه کرده، در کتاب دیگرش تحت عنوان «تاریخ محرمانه» نقل کرده است. نوشته‌های این مورخ به زبان یونانی است. مولف در این کتاب درباره چند پادشاه ساسانی سخن به میان آورده و بزرگواری و کرامت اخلاقی و قدرت و نیرومندی بعضی از این پادشاهان را به نحو بسیار گویائی باز می‌گوید و ایرانیان را غیر مستقیم می‌ستاید. در کتاب شجاعت و شهامت و مردانگی فوق العاده ایرانیان دوره ساسانی به طور بارزی به چشم می‌خورد و ترس رومی‌ها از ایرانیان در سرتاسر کتاب مشهود است. ۲.۲ - سپاه ایرانی شهر پتراوی درآخر کتاب درباره سپاه ایرانی شهر پترا که جمعا هزار و پانصد نفر بودند و از هر طرف به محاصره قوای رومی و لازی‌ها در آمده بودند، داد سخن می‌دهد و نشان می‌دهد که این سپاه به وجود تلفات زیادی که داده بود، با نهایت رشادت و دلیری در مقابل رومی‌ها مقاومت می‌کرد و اگر چه سپاه رومی قسمتی از حصار شهر را خراب کرد و بزبر حصار نقب زد؛ اما ایرانیان با وجود کمی عده خود آن قدر ایستادگی در مقابل رومیان کردند تا قوای امدادی ایران بسر کردگی مرمروز به پترا رسید. در این موقع از سربازان ایرانی نگهبان پترا بیش از سیصد و پنجاه تن زخمی و یکصد و پنجاه تن افراد سالم بازنمانده بود و بقیه به هلاکت رسیده بودند. [۱]
جنگ‌های ایران و روم،پروکوپیوس،ص۲۱۹.
مولف در بعضی موارد به جای ایرانیان لفظ مدیان را به کار برده و می‌رساند که حتی در عصر انوشیروان در بین رومیان «ماد» مترادف ایران بوده است. ۳ - وضعیت کتابکتاب فاقد فهرست اشخاص، اماکن و نقشه است؛ در حالی که بدان بسیار نیاز بوده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار تاریخ اسلامی ایران،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |